در گفتگوی کارگردان « آخرین داستان» با آنا مطرح شد؛
کارگردان انیمیشن «آخرین داستان» که فیلمش در فهرست آثار بهترین انیمیشن اسکار ۲۰۲۰ قرار گرفته، خواسته خود از مدیران سینمایی را اعلام کرد.
به گزارش خبرنگار حوزه سینمای گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا، با اعلام رسمی «آکادمی علوم و هنرهای سینمایی اسکار» انیمیشن سینمایی «آخرین داستان» به نویسندگی و کارگردانی «اشکان رهگذر» واجد شرایط رقابت در شاخه بهترین انیمیشن اسکار ۲۰۲۰ شناخته شد.
در خلاصه داستان این فیلم که اقتباسی از داستان «ضحاک» شاهنامه فردوسی است، آمده است: جمشید رفته است و ضحاک در پی طمع و جاه‌طلبی، به نیابت از پدر بر تخت جمشید تکیه می‌زند، اما افسوس که اهریمن بر وجود ضحاک سیطره یافته و تاریکی او تمام شهر را فرا می‌گیرد. در این میان آفریدون که کودکی است کشاورز زاده، متولد می‌شود و برای دادخواهی خون پدر و مادرش پیرو کاوه آهنگر قیام می‌کند …».
اکبر زنجانپور، حامد بهداد، لیلا حاتمی، پرویز پرستویی، اشکان خطیبی، باران کوثری، حسن پورشیرازی، شقایق فراهانی، ملیکا شریفینیا، بانیپال شومون، فرخ نعمتی، بیتا فرهی، مجید مظفری و زهیر یاری از بازیگرانی هستند که در این پویانمایی صداپیشگی کرده‌اند.
انیمیشن «آخرین داستان» که در استودیو هورخش تهیه شده است، تاکنون یازده جایزه بین‌المللی داخلی و خارجی دریافت کرده است که مهم‌ترین آنها عبارتند از سیمرغ بهترین انیمیشن سینمایی از سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر، پروانه زرین بهترین کارگردان بلند پویانمایی و بهترین فیلمنامه بلند و جایزه ویژه هیئت داوران بخش ملی از سی و یکمین جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان اصفهان، جایزه کوکومیکس موسیقی از بیستمین جشنواره بین‌المللی انیمیشن بوچئون کره، جایزه بهترین فیلم بلند از سومین جشنواره بین‌المللی انیمیشن آجایو پرو، جایزه بهترین انیمیشن سینمایی از چهاردهمین جشنواره بین‌المللی جیراف کانادا و برنده جایزه بهترین انیمیشن سینمایی از جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان سن دیگو ۲۰۱۹ و … .
در همین ارتباط، خبرنگار خبرگزاری آنا گفتگویی با اشکان رهگذر کارگردان این اثر داشته است که از نظر می‌گذرانید.
انیمیشن «آخرین داستان» برداشتی آزاد از داستان ضحاک شاهنامه است. چطور به این ایده رسیدید؟
فکر می‌کنم که دغدغه برداشت و تولید اثر بر مبنای شاهنامه فردوسی در وجود هر فیلم‌سازی است. شاهنامه آنقدر قوی است و آنقدر برای ما ایرانیان از جنبه هویتی دارای اهمیت است که هر فرد فعالی در هر یک از شاخه‌های هنر، دوست دارد به این اثر بزرگ فردوسی ادای دین کند. من هم از این قاعده مستثنی نبودم و خیلی دوست داشتم فیلم انیمیشن با استانداردهای جهانی بر اساس شاهنامه بسازم. در بین داستان‌های شاهنامه هم ماجرای ضحاک برایم خیلی جذاب بود.
تولید انیمیشن آخرین داستان چه مدت زمان برد؟
تولید «آخرین داستان» حدود هشت سال طول کشید. کار خیلی بزرگ و سختی بود و مشقت‌های زیادی را پشت سر گذاشتیم تا این کار انجام شد.
چه شد که از بازیگران مشهور و موسیقی آقای کریستف رضاعی در این انیمیشن استفاده کردید؟
برایم مهم بود که از حضور صداپیشگان شناخته‌شده استفاده کنیم. این تصمیم، به شهرت کار کمک می‌کرد؛ ضمن این که سیستم صداپیشگی انیمیشن‌های سینمایی توسط ستاره‌های سینما در همه جای دنیا مرسوم است و ما قصد داشتیم تا آن در را اینجا هم رقم بزنیم. در واقع «آخرین داستان» دوبله نشده است، بلکه صداپیشگی شده است. یعنی ما اصلاً مدیر دوبلاژ نداشتیم و بیشتر بحث بازیگردانی داشتیم.
صداپیشگان مثل یک بازیگر در استودیو بازی می‌کردند و ما فقط صدای آنها را روی شخصیت‌ها می‌گذاشتیم. زحمت موسیقی را هم آقای کریستف رضاعی کشیدند. انتخاب ایشان به عنوان آهنگساز بیشتر بابت این بود که ایشان اصلیت ایرانی ــ فرانسوی داشته و با موسیقی روز دنیا هم آشنا هستند. ما می‌خواستیم یک موسیقی با طعم ایرانی اما با نگاه جهانی داشته باشیم؛ آقای رضاعی این تجربه را در کارهای آثار سینمایی خود داشتند و به خاطر همین ما از کمک ایشان استفاده کردیم.
برخی مخاطبان و حتی کارشناسان معتقدند انیمیشن‌های ایرانی از لحاظ فنی با انیمیشن‌های روز جهان فاصله زیادی دارند و فقط می‌تواند از حیث فیلمنامه و محتوا رقابت کنند، اما انتخاب شما در اسکار خلاف این را ثابت کرد و نشان داد که انیمیشن‌سازهای کشورمان نیز می‌توانند از بعد فنی حرفی برای گفتن داشته باشند.
ببینید، شاید اغلب فکر می‌کنند که انیمیشن‌سازی یک کار پیچیده فنی است و مثلاً حتماً به یک مجموعه کامپیوتری عظیم و استودیوهای مجهز نیاز دارد. بله، تا اندازه‌ای این تصور درست است اما انیمیشن در مرحله اول یک کار هنری است. جنبه هنری انیمیشن به ماهیت فنی آن می‌چربد. این همان مؤلفه‌ای است که باعث موفقیت آخرین داستان در جشنواره‌های مختلف داخلی و خارجی و انتخاب برای اسکار شد. یعنی بُعد هنری آن خیلی جدی بود.
می‌دانید که «آخرین داستان» یک انیمیشن دو بعدی و کلاسیک است. شاید بیش از نیمی از انیمیشن‌هایی که امسال در کنار این اثر در لیست منتخب اسکار هستند، آثار دو بعدی هستند. این بدان معناست که «هنر انیمیشن» فارغ از پیشرفت‌های اعجاب‌آور تکنولوژیک، همچنان با قدرت در دنیا زنده است و انیمیشن‌های اروپایی، ژاپنی و آمریکایی هم عموماً با همین شیوه‌ای که ما کار می‌کنیم وارد رقابت شده‌اند. آنها هم روی بُعد هنری بیشتر تأکید دارند و این نقطه قوت ماست.
از طرف دیگر به لحاظ فنی هم واقعاً بچه‌های ما در انیمیشن چیزی کم ندارند. متأسفانه ما اکنون به صادرکننده انیماتور متخصص به کشورهای دیگر تبدیل شده‌ایم. سال‌هاست که بچه‌های ما به مهم‌ترین استودیوهای تولید انیمیشن دنیا رفته‌اند و در آنجا نقش‌های کلیدی دارند. در حالی که می‌توانند اینجا بمانند و منشأ اثر باشند.اگر در این حوزه سرمایه‌گذاری لازم و حمایت‌های درست از سوی مدیران فرهنگی انجام شود، قطعاً شاهد اینگونه مهاجرت‌ها نخواهیم بود.
«رسول آزادانی» که حدود سه دهه پیش از ایران رفت، اکنون در کمپانی «والت دیزنی» سرپرست تیم «لی‌اوت» این کمپانی است. این جایگاه، یکی از مهم‌ترین و کلیدی‌ترین نقش‌هایی است که یک هنرمند انیمیشن می‌تواند در یک پروژه داشته باشد.او در بسیاری از فیلم‌های انیمیشن مثل «دیو و دلبر»، «علاءالدین»، «شاهزاده خانم و قورباغه»، «وینی دپو» و… به عنوان طراح و مدیر طرح فعالیت داشته است. ما نخبگان خیلی زیادی در این حوزه داشته و داریم، اما متأسفانه موج مهاجرت در حوزه انیمیشن خیلی جدی است.
شما دارای مدرک کارشناسی ارشد تصویرسازی هستید. ارزیابی خودتان از آموزش انیمیشن در نظام دانشگاهی چیست؟
مهم‌ترین مسئله‌ای که در حوزه دانشگاهی در زمینه انیمیشن داریم این است که خروجی دانشگاه‌های ما به‌جای اینکه متخصص انیمیشن باشند، کارگردان تجربی هستند. ما در انیمیشن نیازمند نیروی متخصص هستیم نه کارگردان تجربی که فیلم تجربی بسازد و به جشنواره‌ها بفرستد.
این وضعیت نمی‌تواند اشتغال ایجاد کند، نمی‌تواند پول‌سازی کند و در قالب‌های بزرگ سینمایی یا سریال‌سازی، برای تلویزیون و سینما تولید محتوا کند. ای کاش در حوزه انیمیشن روی حوزه‌های تخصصی انیمیشن، تمرکز بیشتری شود. مثلاً در مقطع فوق‌لیسانس، در رشته‌های تخصصی متحرک‌سازی لی‌اوت و طراحی استوری‌بورد خروجی داشته باشیم.
اگر این اتفاق بیفتد، شاهد تربیت متخصصانی خواهیم بود که هر کدام می‌توانند ستون‌های یک پروژه باشند اما اکنون با وفور کارگردان‌های هنری مواجهیم که می‌خواهند فیلم‌های هنری تولید کنند. ما به کارگردان هنری نیاز داریم اما این همه نیاز ما در حوزه انیمیشن نیست. نتیجه هم این می شود که خروجی دانشگاه‌های ما در استودیوها ناکارآمد هستند، یعنی باید دوره‌های کارآموزی را بگذرانند تا با روندهای تولید انیمیشن آشنا شوند و در یکی از این حوزه‌ها متخصص شوند و بتوانند به این هنر ــ صنعت کمک کنند.
با توجه به تجربه دانشگاهی خودتان، مشکل رشته‌های مرتبط با انیمیشن در نظام دانشگاهی ما بیشتر کمبود امکانات فنی است یا به‌روز نبودن اساتید؟
در دوران دانشجویی خود من به غیر از یکی دو نفر از اساتید از جمله آقای امید ابراهیم که واقعاً از کلاس‌هایش استفاده می‌کردم و با اشتیاق در کلاس‌ها حضور می‌یافتم، سایر استادان تلاشی برای به‌روز شدن نداشتند.
ایشان به کار دانشجویان در حوزه کمیک‌استریپ علاقه‌مند بودند و من و سایر دانشجویان را به آن سمت سوق می‌دادند. نتیجه این کار، تولید مجموعه‌ای از کمیک‌استریپ‌هایی با موضوع همین انیمشین یعنی «آخرین داستان» شد که با راهنمایی‌های آقای ابراهیم در قالب پنج جلد کتاب روانه بازار شده است. این گونه اساتید خوش ذوق خیلی به من کمک کردند اما سیستم دانشگاه خیر؛ چون به غیر از دو سه کلاس پرمحتوا که با علائق من همسو بود، آورده دیگری برای من نداشت.
پیشنهاد شما در این حوزه چیست؟
بحث به‌روز بودن اساتید خیلی مهم است. دانشگاه‌های ما به سمتی رفته‌اند که متأسفانه هر کس که نمی‌تواند در بازار کار کند، می‌آید در دانشگاه درس می‌دهد!
این را به صورت کلی می‌گویم، نمی‌گویم همه آنها این‌جوری هستند، اما به هر حال در حوزه هنر، خیلی مهم است که رزومه استاد چیست. آیا خودش تجربه دارد و چه دستاوردی داشته است؟ چه محصولاتی را تولید یا طراحی کرده است؟ کار عملی در حوزه هنر، خیلی مهم است ولی متأسفانه این رویکرد در نظام دانشگاهی وجود ندارد. این را با قاطعیت می‌گویم، گاهی ضعیف‌ترین دانشجویان ما پس از فارغ‌التحصیلی در مقطع کارشناسی ارشد، استاد دانشگاه شدند! دانشجویان مستعد و خوب، اغلب پی تدریس نمی‌روند چون کارشان را دوست دارند و در این عرصه درآمدزایی می‌کنند ولی آنهایی که در بازار جایی نداشتند وارد سیستم دانشگاهی شدند.
وضعیت اکران فیلم «آخرین داستان» در حوزه بین‌المللی و ایران، چگونه است؟
قرارداد اکران آخرین داستان در ۳۲ کشور از جمله ایالات متحده آمریکا، روسیه، اسپانیا، سوئد، یونان و نروژ منعقد شده است. اکران این فیلم در آمریکا از جمعه گذشته با دوبله انگلیسی آغاز شد.
طبق قوانین اسکار، فیلم باید حتماً با دوبله انگلیسی باشد، چون ما به‌صورت مستقل به عنوان یک انیمیشن ایرانی در بخش انیمیشن شرکت کردیم و فیلم معرفی‌شده از طرف ایران نبودیم؛ بنابراین حتماً باید به زبان انگلیسی دوبله می‌شد که این کار صورت گرفت.
خودتان بر دوبله این فیلم نظارت داشتید یا کمپانی که خریداری کرده آن را بر عهده داشته است؟
بله، به دوبله انگلیسی نظارت مستقیم داشتم؛ ولی بر دوبله اسپانیایی نمی‌توانم نظارت داشته باشم چون تسلطی ندارم. ضمن این که آخرین داستان در بعضی از این کشورها به‌صورت VOD پخش می‌شود. در ایران مدت زیادی است پیگیر اکران این فیلم هستیم، اما در ایران اکران آن کار خیلی سخت است، یعنی اکران در همه جای دنیا یک‌طرف، اکران در ایران یک طرف! الان داریم تلاش می‌کنیم تا اگر خدا بخواهد در همین یکی دو ماه آتی اکران شود.
یعنی فیلم «آخرین داستان» با چنین سابقه درخشانی و عناوینی چون یکی از فیلم‌های منتخب آکادمی اسکار، برگزیده جشنواره فجر و این همه جشنواره‌های دیگر باید این قدر در اکران مهجور باشد؟
بله، ظاهراً اصلاً اینها مهم نیست؛ چون متأسفانه در ساختار سینمای ایران، انیمیشن اصلاً جایگاهی ندارد و مهم نیست. از این رو انیمیشن را در حوزه پخش جدی نمی‌گیرند. ولی خدا را شکر ما با یکی از بهترین پخش‌کننده‌های ایران قرارداد بستیم ولی خب ایشان هم بالاخره باید دل سینماداران را به دست بیاورد.
هر چقدر هم انیمیشن‌سازهای ما کارهای خوب و بفروش انجام می‌دهند باز هم بهانه دارند، مثلاً انیمیشن «فیلشاه» سال گذشته ۸ میلیارد تومان فروش داشت، ولی باز هم می‌گویند انیمشین نمی‌فروشد! خب یک فیلم چند میلیارد باید بفروشد تا توجیه اقتصادی داشته باشد؟! این برخوردها از اینجا نشأت می‌گیرد که متأسفانه اصلاً انیمیشن جدی گرفته نمی‌شود. حتی من فکر می‌کنم اگر «آخرین داستان» جایزه اسکار را هم بگیرد، باز هم انیمیشن برای مدیران و سینماداران ما در ایران جدی نشود!
سیستم اکران فیلم در ایران، خیلی وحشتناک است. دیروز یکی از مدیران سینمایی لطف کردند و در تماسی تلفنی به من تبریک گفتند و پرسیدند خواسته‌ای نداری؟ گفتم شما را به خدا، ما که زورمان نمی‌رسد، لااقل شما در اکران این فیلم کمک کنید و دستوری بدهید!
منتشر شده در 29 مهر 1398 در خبرگزاری آنا
آرشیو خبری هورخش استودیو 